27 kwietnia - 15 października 2023 roku
normalny 10 zł/ulgowy 8 zł

Kolej na Pragę

Kolej była nowoczesnym wynalazkiem, który zmienił Europę. W drugiej połowie XIX wieku odegrała kluczową rolę w rozwoju prawobrzeżnej Warszawy. Dzięki proekologicznej polityce Unii Europejskiej w najbliższych latach znów zyska na znaczeniu.

Wystawa „Kolej na Pragę” opowiada o dworcach i liniach kolejowych, kolejarzach i pasażerach, którzy z nich korzystali, i Pradze, która rosła wokół torów.

Pierwsze pociągi

Pierwsze pociągi jeździły z prędkością około 50 km/h. Na stacjach zatrzymywały się nawet na 15 minut, robiły też przerwy na uzupełnienie wody i węgla. W 1865 roku podróż z Warszawy do Wilna trwała 14 i pół godziny (dziś, z przesiadkami, około 9 i pół), do Petersburga – 38 godzin (dziś, z przesiadką, 22). W 1901 roku wąskotorowa Kolejka Jabłonowska jeździła po mieście z prędkością 13 km/h, a poza do 21,5 km/h. Najwolniejsza była podróż Koleją Nadwiślańską przez Wisłę. Ruch pociągów na zmianą wystawiał cierpliwość pasażerów na próbę.

Uruchomienie dalekobieżnych dróg żelaznych połączyło Warszawę ze Wschodem – Petersburgiem, Terespolem i Wilnem. Uczyniło z warszawskiej Pragi ważny węzeł kolejowy. Tańszy import i eksport towarów przyciągnął przemysł. Nowo powstałe kolejki wąskotorowe – Markowska i Jabłonowska – dowoziły nowych warszawiaków i ułatwiały dostęp do letnisk w Otwocku i Świdrze. Przewoziły też cegłę na budowę praskich domów.

Dziś transport kolejowy powraca jako ekologiczna alternatywa dla samolotów i samochodów. Najnowsze plany rozwoju miasta stawiają właśnie na rozwój transportu szynowego.

Historia kolei prawobrzeżnej Warszawy

Wystawa „Kolej na Pragę” przybliża historię kolei prawobrzeżnej Warszawy od 1862 roku. Od uruchomienia tu pierwszej linii kolejowej, do 1974 roku, gdy odjechała ostatnia kolejka wąskotorowa do Marek. Opowiada o dalekobieżnych drogach żelaznych: Petersbursko-Warszawskiej, Terespolsko-Warszawskiej, Nadwiślańskiej i Obwodowej oraz podmiejskich kolejkach: Jabłonowskiej i Mareckiej.

Opowieść o dawnych dworcach, pociągach, klimacie podróży i perspektywach przyszłych pasażerów opiera się na zbiorach Muzeum Warszawy, Stacji Muzeum i Muzeum Narodowego w Warszawie.

Na wystawę składają się:

• unikalne portrety,
• rysunki i fotografie,
• dokumenty,
• skrzynie podróżne rodziny Różyckich,
• nietypowe bilety – w tym na Kolej Konną,
• aplikacja umożliwiająca spacer po kolejarskim Nowym Bródnie,
• wspomnienia pasażerów
• i nagrane opowieści kolejarzy, m.in. z okresu II wojny światowej.

Dzięki wystawie poznasz realia dawnych podróży, dowiesz się, jak ubierał się w XIX wieku kolejarz, co pakowała do kufrów elegancka dama oraz jak wyglądały dawny przedział I klasy czy poczekalnia III klasy.

Zobaczysz przedział z fin de siècle’u, modele pociągów, w tym pożyczony specjalnie na tę wystawę podświetlany model Pendolino. Usiądziesz w fotelu maszynisty i sprawdzisz, jak wygląda jazda z perspektywy lokomotywy.

Przyszłość kolei na Pradze

Ostatnia część wystawy to spojrzenie w przyszłość. Transport odpowiada za ponad 30% emisji dwutlenku węgla do atmosfery, kolejowy to zaledwie 0,4% tej emisji. Unia Europejska stawia na zrównoważoną mobilność. Dlatego, w myśl unijnych założeń, do 2050 roku Europę ma połączyć sieć kolei dużych prędkości. Siatka szybkich połączeń kolejowych ma sprawić, że ograniczymy korzystanie z samolotów i samochodów.

Na warszawskiej Pradze prawdopodobnie wzrośnie znaczenie Warszawy Wschodniej jako najważniejszego dworca przesiadkowego po tej stronie Wisły. Istniejąca linia średnicowa łącząca prawy i lewy brzeg stolicy zostanie rozbudowana.

Wystawie towarzyszy program wydarzeń – oprowadzań, warsztatów, spacerów i wycieczek. Sprawdź program wydarzeń.

Zdjęcie poziome: Ruch uliczny na Pradze, 1945-1946, Wojskowa Agencja Fotograficzna, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Zdjęcie główne: Henryk Poddębski, Praga, trasa linii średnicowej, 1937, zbiory Muzeum Warszawy

Zdjęcia wystawy: Tomasz Kaczor

KOLOFON

Kurator: Anna Mizikowska

Projekt wystawy: Maja Zaleska

Produkcja wystawy: Michał Tański i Anna Mizikowska

Projekt graficzny plakatu i materiałów promocyjnych: Joanna Bębenek, w oparciu o zdjęcie Henryka Poddębskiego „Praga, trasa linii średnicowej”, 1937, zbiory Muzeum Warszawy

Opracowanie map: Witold Pietrusiewicz

Animacja drzeworytu: Rembrandtproject.pl

Opracowanie grafiki na wystawie: Małgorzata Czekajło i Rafał Rosiński

Redakcja i korekta tekstów: Urszula Drabińska

Tłumaczenia: Biuro Tłumaczeń Linglord i Dawid Zdrojewski

Wykonanie elementów scenografii: CERBER-SCENOGRAFIA Arkadiusz Siporski

Wybór i montaż audio (historia mówiona): Anna Mizikowska

Lektor: Wojciech Masacz

Obsługa multimediów: Piotr Szatyłowicz

Aplikacja „Kolejarskie Bródno”: Bartosz Wieczorek

Blogi: Dariusz Sieczkowski, Mark Smith

Filmy z kabiny maszynisty: Krzysztof Waszkiewicz

Opieka konserwatorska: Beata Galperyn-Kołodziejska. Katarzyna Lesiakowska-Tofil, Julia Kłosińska, Janusz Mróz, Piotr Kaczkiełło, Piotr Popławski, Igor Nowak, Robert Kołodziejski

Realizacja: Ksenia Góreczna, Katarzyna Radecka, Anna Stelmaszczyk, Renata Szlifirska, Tomasz Lewandowski, Artur Miniewicz, Michał Bogumił, Piotr Lipiński, Paweł Grochowalski, Krzysztof Hernik, Leszek Sokołowski, Mariusz Wawrzyniak, Dariusz Sałański, Adam Rogowski, Krzysztof Świerczewski, Mariusz Stawski

Koordynacja digitalizacji: Mikołaj Kalina

Wypożyczenia zewnętrzne: Janusz Kurczak

Wypożyczenia wewnętrzne: Aleksandra Lis, Małgorzata Oliwińska, Dorota Parszewska, Joanna Rykiel, Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz, Filip Żelewski

Dostępność: Katarzyna Szafrańska

Wydarzenia towarzyszące: Ewelina Bartosik

Scenariusze lekcji muzealnych: Małgorzata Czekajło, Aleksandra Karkowska-Rogińska, Natalia Morawska

Zamówienia publiczne i opieka prawna: Małgorzata Gońda, Monika Góra

Komunikacja i marketing: Joanna Andruszko, Matylda Dobrowolska, Agata Fijałkowska, Agata Fronczyk, Julia Golachowska, Daniel Karwowski, Aleksandra Koszalska, Anna Ładna, Milena Paszkowska, Jowita Purzycka, Milena Soporowska, Filip Wielechowski-Olszak

Współpraca przy kwerendzie w Stacji Muzeum: Hubert Bojarski i Piotr Kałużyński

Współpraca przy kwerendzie w Muzeum Narodowym w Warszawie: Tomasz Zborowski, Kornelia Drozdek-Lin, Lan Tyszka-Drozdowska

Współpraca przy kwerendzie w Muzeum Warszawy: Anna Topolska, Agnieszka Dąbrowska, Rafał Radziwonka, Monika Siwińska, Paweł Weszpiński, Aleksandra Sołtan, Katarzyna Kuzko-Zwierz, Krzysztof Filipek

Wykorzystano zbiory: Muzeum Warszawy, Muzeum Narodowego w Warszawie, Stacji Muzeum, Repozytorium Cyfrowego BN i zintegrowanej z nim Biblioteki Cyfrowej polona.pl, Muzeum Postania Warszawskiego, Gallica, Polskiej Agencji Prasowej, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej, Alstom Polska, Archiwum Polskiego Radia w Warszawie, Telewizji Polskiej S.A., Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie

Dziękujemy „Kolejom Mazowieckim – KM” sp. z o.o. za wypożyczenie fotela maszynisty.

Partnerem wystawy jest Stacja Muzeum.