9 kwietnia – 28 września 2025
10 zł normalny / 8 zł ulgowy, czwartek 1 zł

Znaleźne. Przeszłość i przyszłość Kamionka

Niepozorna część Warszawy w ujęciu Marcina Wichy i Agnieszki Rayss. 

Wystawa o Kamionku

Marcin Wicha i Agnieszka Rayss, zafascynowani Kamionkiem, stworzyli wystawę i książkę, ukazujące tę mało znaną część prawobrzeżnej Warszawy. Słowo i fotografia uzupełniają się, tworząc jedyną w swoim rodzaju mozaikę opowieści. Na wystawie „Znaleźne. Przeszłość i przyszłość Kamionka” prezentujemy obiekty i archiwalia z kolekcji Muzeum Warszawskiej Pragi, współczesne fotografie autorstwa Rayss, a nawet… bruk z terenu dawnego Instytutu Weterynaryjnego (dzisiaj Sinfonii Varsovii).

Książka „Kamionek”

Książka „Kamionek” to kilkanaście krótkich tekstów, w których Wicha z właściwym sobie umiłowaniem detalu i dowartościowaniem rzeczy pozornie nieistotnych nakreślił mapę wędrówek w czasie i przestrzeni. Zdjęcia Rayss powstałe na potrzeby publikacji pokazują, że różne perspektywy mogą spotykać się i przecinać w zaskakujący sposób. Razem stworzyły wyjątkową opowieść nie tylko o Kamionku, lecz także o tym, jak można przyglądać się miastu.

Kiedy powstał Kamionek? Kto go tam wie. Na pewno nie wtedy, kiedy ktoś go tak nazwał *  

Wieś Kamion pojawiła się w kronikach z XIV wieku, a w granice Warszawy wszedł dopiero w 1891 roku. W drugiej połowie XIX wieku i przez cały XX wiek Kamionek był rejonem przemysłowym. Tutaj produkowano soczewki, pompy, pociski, papierosowe gilzy, żelazka, siodła i uprzęże, butle z acetylenem i… ptasie mleczko. Po transformacji ustrojowej większość fabryk zlikwidowano, a obecnie dawne tereny przemysłowe przekształcane są w obszary zabudowy mieszkaniowej i usług. Zmiana wydaje się jedyną stałą cechą Kamionka.   

Wystarczy spacer, żeby zobaczyć cały poprzemysłowy świat   

Marcin Wicha i Agnieszka Rayss upodobali sobie ten nieefektowny kawałek stolicy. Krążyli po tym niewielkim skrawku Warszawy, łapiąc to, co znika, i tropiąc warstwy historii. Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej, budynki fabryczne w nowych rolach, fragmenty brukowanych ulic, park Skaryszewski, ulica Grochowska, likwidowany skłot. Obiekty przeszłości wyszukali też w przepastnych magazynach Muzeum Warszawy.  

W 2022 roku Muzeum Warszawskiej Pragi zaprosiło tę dwójkę do poprowadzenia spaceru po Kamionku. Wspólna wyprawa była ważnym punktem w pracy nad wystawą i książką.    

Kamionkografię można praktykować wszędzie   

Wystawa „Znaleźne. Przeszłość i przyszłość Kamionka” prowadzi przez materialność starego Kamionka, widma epoki industrialnej i najnowszy rozdział w jego historii. Bliska niegdyś relacja świata ludzkiego i przyrody zmieniła się wraz z początkiem przemysłowej historii tej części Warszawy. Potransformacyjny rozpad ustępuje pola gentryfikacji. Powstają osiedla, wizualizacje osiedli, plany rewitalizacji.   

Teczki pełne wycinków, listów, starych recenzji, ulotek, plakatów, pocztówek i rysunków   

Książka „Kamionek” – z tekstem Marcina Wichy i zdjęciami Agnieszki Rayss – jest opowieścią o historii tego miejsca i zarazem poetyckim esejem o przemijaniu. To również niezwykły manifest uważności dwojga autorów, którzy potrafią dostrzec wokół siebie niepozorne detale: rysę w chodniku, spłowiałą flagę, stare, przetarte ogłoszenia. Z tych obserwacji tworzą mozaikowy portret bliskiego im skrawka Warszawy, gdzie powoli blakną lub znikają ślady przeszłości.   

* Teksty kursywą pochodzą z książki „Kamionek”.

Fragment książki :

Kamionek potrzebuje przesady. Będziemy przesadzać. Co to znaczy „będziemy”? Ja będę. Mam zamiar wysławiać trawniki. Okazywać czułość podeptanym płytom chodnikowym. Betonowym nawierzchniom, pokrytym bliznami od skuwaczy i skrobaków (zimą ktoś energicznie rozbijał lód). Będę się wypłakiwał w rękaw miasta. Będę wyznawał uczucie, pożyczając słowa od starych piosenek, których jeszcze nie nagrała żadna etnokapela, żaden ironiczny bard nie uświęcił nowym wykonaniem. Będę tak jeździł na gapę, dopóki ktoś nie wezwie kontrolera.

(…)

„Kamionek”, autorzy: Marcin Wicha, Agnieszka Rayss, projekt graficzny: Frycz i Wicha    

Marcin Wicha (1972–2025) – grafik, felietonista, autor książek dla dzieci i dorosłych. Wydał m.in. Jak przestałem kochać design (2015), Rzeczy, których nie wyrzuciłem (2017, Nagroda Literacka im. Witolda Gombrowicza, Paszport „Polityki”, Nagroda Literacka Nike), Kierunek zwiedzania (2021, Nagroda im. Andrzeja Siemka), a ostatnio: Nic drobniej nie będzie (2022) i Gościnne występy (2024). Mieszkał na Grochowie.    

Agnieszka Rayss – fotografka, wykładowczyni Uniwersytetu SWPS w Warszawie, współzałożycielka kolektywu Sputnik Photos. Autorka książek fotograficznych: American Dream (2010), Tu się zaczyna koniec miast (2015), Z zapisków kolekcjonera (2019) i Ostatnia rozmowa z akademikiem Sacharowem (2022).  

KOLOFON  

zespół kuratorski: Agnieszka Rayss, Marcin Wicha    

współpraca: Katarzyna Kuzko-Zwierz    

projekt wystawy: Maciej Siuda i Adrianna Gruszka     

projekt graficzny: Tomasz Frycz   

produkcja: Michał Tański    

tłumaczenie: Antonia Lloyd-Jones,  Nataliya Rymska  

redakcja i korekta: Urszula Drabińska   

projekt plakatu: Anna Światłowska, z wykorzystaniem fotografii Agnieszki Rayss, Tomasza Kaczora oraz ze zbiorów Archiwum Państwowego w Warszawie    

realizacja: Ksenia Góreczna, Paweł Grochowalski, Piotr Lipiński, Katarzyna Radecka, Leszek Sokołowski, Tomasz Raubo  

opieka konserwatorska: Piotr Kaczkiełło, Julia Kłosińska, Igor Nowak, Piotr Popławski, Adam Wrzosek   

koordynacja digitalizacji: Mikołaj Kalina    

digitalizacja: Adrian Czechowski, Eliza Kowalska-Małek, Kamil Łuczak, Michał Matyjaszewski, Anna Sulej   

wypożyczenia zewnętrzne: Janusz Kurczak    

wypożyczenia wewnętrzne: Tomasz Lewandowski, Małgorzata Oliwińska, Dorota Parszewska, Joanna Rykiel, Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz, Filip Żelewski    

dostępność: Karolina Sawicka   

program edukacyjny: Aleksandra Karkowska-Rogińska, Małgorzata Kędzierzawska    

program towarzyszący: Ewelina Bartosik    

komunikacja i marketing: Anna Dobrowolska-Balcerzak, Małgorzata Czajkowska, Agata Fijałkowska, Agata Fronczyk, Dagmara Jędrzejewska, Daniel Karwowski, Karina Dąbska, Anna Ładna, Aleksandra Migacz, Jowita Purzycka, Nela Sobieszczańska, Milena Soporowska, Martyna Sowińska-Pasek vel Paszkowska    

obsługa prawna: Ina Klimas    

osoby i instytucje udostępniające obiekty lub ich wizerunki: Agnieszka Rayss, Andrzej Karczewski, Archiwum Państwowe w Warszawie, Biblioteka Narodowa, Centrum Rozwoju Przemysłów Kreatywnych, Kolektyw Zaczyn, Narodowe Muzeum Techniki, Sinfonia Varsovia