czw., 12.10.2023
18:00–19:30
Wykład
Muzeum Warszawskiej Pragi
wstęp wolny

Kolej i nowoczesność: wykład o doświadczeniu podróży kolejowej w XIX wieku | „Kolej na Pragę”

„(…) przypadki i śmiesznostki najniewygodniejszego […] sposobu przenoszenia się z miejsca na miejsce, który człowieka czyni pakunkiem”.

O doświadczeniu podróży kolejowej w XIX wieku

Kolej dla jej XIX-wiecznych użytkowników była źródłem zachwytu i przerażenia, fascynacji i grozy, czymś pociągającym, ale też źródłem wielu niepokojów, nieznanych emocji, nowych sposobów doświadczania ciała. Małgorzata Litwinowicz opowie o tym odwołując się do wspomnień, listów i tekstów literackich z wieku XIX i wczesnego XX.

Przywykliśmy bardzo do podróżowania koleją, a infrastruktura kolejowa – biegnące przez miasto tory i rozjazdy, dworce, tunele, kolejowe mosty wydają się nam dziś zupełnie oczywistym elementem miejskości.

W swojej opowieści Małgorzata Litwinowicz sięgnie do doświadczeń ludzi XIX wieku, dla których pojawienie się kolei było rewolucją. Ciało ludzkie nigdy wcześniej nie podróżowało z taką prędkością i nigdy wcześniej nie było poddawane takiej dyscyplinie systemu: odczytać rozkład jazdy, umieć posłużyć się zegarkiem (a przede wszystkim go posiadać), stanąć na odpowiednim peronie o dokładnie wyznaczonej godzinie z biletem w ręku. Nie było to wszystko oczywiste. A potem – po tych stresach – podróżować spokojnie.

Ale zaraz: jak to spokojnie? Jak to spokojnie, skoro w tym samym przedziale tak wielu nieznajomych, ciała ciasno spakowane, ktoś kogoś dotyka, ktoś chrapie, ktoś rozprostowuje nogi, zagarniając przestrzeń współpasażera. Dodatkowo krajobraz miga szaleńczo, gdyż „pociągi jadą jak opętane” – jak notował jeden ze świadków epoki.

Dr hab. Małgorzata Litwinowicz pracuje w Zakładzie Historii Kultury w Instytucie Kultury Polskiej UW. Jest historyczką kultury polskiej XIX wieku, lituanistką, animatorką kultury. Zajmuje się problematyką polskiej nowoczesności, w szczególności kwestiami związanymi z przemianami medialnymi i wynalazczością. Kieruje pracami międzyzakładowego Zespołu Kultury XIX wieku.

Autorka książek: Zmiana której nie było Trzy próby czytania Reymonta (2019), O starożytnościach litewskich. Mitologizacja historii w XIX-wiecznym piśmiennictwie historycznym b. Wielkiego Księstwa Litewskiego (2008), współredaktorka tomów Opowiedziane. Historia mówiona w praktykach humanistycznych (2019), Praktyka-utopia-metafora. Wynalazek w XIX wieku (2016) oraz Ekspozycje nowoczesności. Wystawy a doświadczanie procesów modernizacyjnych w Polsce 1821-1929 (2017).

Wydarzenie towarzyszy wystawie „Kolej na Pragę”. Dowiedz się więcej.